Een indrukwekkend bezoek aan voormalig
concentratiekamp Auschwitz-Birkenau

Auschwitz-Birkenau, de plaats die nooit had mogen bestaan

Het ontstaan van concentratiekamp Auschwitz

Medio 1940 werd aan de rand van de stad Auschwitz, dat de Poolse naam Oswiecim draagt, gestart met de bouw van het kamp. Aanleiding hiervoor was het groeiende aantal door de Nazi’s gearresteerde Polen, politieke gevangenen. Tijdens de bouw werd de bevolking uit een van de wijken van Oswiecim en uit 8 omliggende dorpen verdreven. De joodse mensen, ongeveer 60%, werden naar getto’s getransporteerd en veel Polen naar Duitsland om daar dwangarbeid te verrichten. Huizen werden gesloopt of in gebruik genomen door ambtenaren en agenten van de Nazi’s. Fabrieken en bedrijven werden aangewend voor oorlogsproductie voor het Derde Rijk.

Uitbreiding met Auschwitz II-Birkenau

Al snel voldeed het kamp Auschwitz niet meer en was het te klein. Daarom werd begon de uitbreiding ervan al in het najaar van 1941, het kamp wat later Auschwitz II-Birkenau zou heten. Op het terrein van het voormalige dorp Brzezinka, ca. 3 km van Auschwitz, werden de grootste apparaten voor massavernietiging van heel bezet euro gebouwd. De gaskamers waar de Nazi’s een groot deel van de naar het kamp gedeporteerde joden vermoordden. Daarnaast werden er nog 47 satellietkampen opgericht in de omgeving waar gevangenen slavenarbeid moesten verrichten.

Alle kampen van het complex Auschwitz werden met torens, schuttingen en prikkeldraad omringd, zodat de gevangenen compleet afgezonderd werden van de buitenwereld.

Minimaal 1,3 miljoen mensen getransporteerd naar Auschwitz – Birkenau

Het eerste transport waarmee kamp Auschwitz in gebruik genomen werd, was op 14 juni 1940 met Poolse politieke gevangenen. Naast Polen en Joden, werden ook Roma, Russische krijgsgevangenen en gevangenen van andere nationaliteiten naar Auschwitz gedeporteerd. Maar 400.000 personen hiervan zijn geregistreerd.

Vanaf het transport werden de mensen geselecteerd. De gevangenen die konden werken moesten slavenarbeid verrichten in fabrieken, kolenmijnen en hoogovens, en bij boerderijen en kwekerijen. Meer dan 50% stierf aan honger, te zwaar werk, executies, en als gevolg van de leefomstandigheden, ziektes en epidemieën, straffen, martelingen en misdadige medische experimenten.

Wie niet in staat was te werken, werd in de gaskamers vermoord. Zij kregen geen nummer en werden niet geregistreerd.

Over het staatsmuseum Auschwitz-Birkenau

Een paar maanden na de oorlog werd een vereniging opgericht om de overblijfselen van het kamp te beschermen. Aan het eind van 1944, toen het rode leger dichtbij kwam, zijn door de kampleiders veel sporen van hun misdaden uitgewist door documenten te vernietigen, objecten te verbranden en gebouwen op te blazen of te slopen. Maar na de oorlog kwamen duizenden pelgrims naar de overblijfselen van het kamp om sporen van hun naasten te zoeken, te bidden en eer te brengen aan de slachtoffers.

Op 2 juli 1947 werd het officieel uitgeroepen tot museum en in 1979 werden de terreinen van het kamp op verzoek van Polen op de werelderfgoedlijst van Unesco geplaatst.

Het museum is gratis te bezoeken, maar men moet wel van tevoren kaarten reserveren om het aantal bezoekers te reguleren. Tussen Auschwitz I en Auschwitz II – Birkenau rijdt een pendelbus. Het is ongeveer 3 km van elkaar.

In Auschwitz I zijn de meeste gebouwen bewaard gebleven. In een deel van de ruimtes zijn tentoonstellingen ingericht. Een aantal gebouwen zijn ingericht als landenpaviljoen. Er is ook een Nederlands paviljoen met een tentoonstelling in samenwerking met het Nederlandse Auschwitz comité.

Auschwitz II Birkenau is voor een groot deel vernietigd, maar 19 van de 300 houten barakken staan er nog.  Daarnaast staan het entreegebouw en enkele stenen barakken van het vrouwenkamp nog overeind. In het saunacomplex is een tentoonstelling te bezichtigen. De crematoria met de gaskamers werden kort voor de bevrijding opgeblazen, maar de restanten zijn van een afstand nog te bezichtigen.

Dagtrip naar museum Auschwitz-Birkenau vanuit Krakau

Auschwitz is goed bereikbaar vanaf Krakau. U kunt kiezen voor een georganiseerde dagtocht, waarbij het vervoer en een rondleiding met gids inbegrepen zijn. Natuurlijk kunt u ook op eigen gelegenheid gaan, maar houd er dan rekening mee dat u van tevoren toegangsbewijzen hiervoor moet reserveren bij het museum. De toegang is gratis, maar er worden per uur een maximum aantal bezoekers binnengelaten.

Handig om te weten

• Het terrein van het voormalige kamp is zo goed mogelijk in tact gelaten. Dit houdt in dat de ondergrond niet verhard is en ook enigszins modderig kan zijn bij slecht weer. Het terrein is uitgestrekt. Kies daarom voor stevige (wandel)schoenen
• Op de meeste mensen maakt Auschwitz veel indruk en roept veel emoties op. Bedenk van tevoren wat voor jou de beste manier is om hiermee om te gaan. Een andere excursie na dit bezoek plannen is vaak wat veel. Maak ruimte in je reisprogramma om erover na te praten met je reisgenoten of juist even stil te kunnen zijn.
• Vaak is er tijdens de rondleiding geen tijd om alles te bekijken. Wil je zelf nog langer rondkijken, informeer dan van tevoren of hier nog ruimte voor is, of boek een langere rondleiding.

Met reisbureau Ontdek Polen kunt u een groepsreis of individuele reis naar Krakau maken, inclusief een bezoek en transfer naar Auschwitz onder begeleiding van een Nederlandse gids. Ook voor scholen is het mogelijk een op maat georganiseerde schoolreis of werkweek naar Krakau te boeken.